Όταν η Ε.Ε. αποφάσισε να προχωρήσει τη συνέχιση του ΕΤΘΑ ως ΕΤΘΑΥ και για την περίοδο μέχρι το 2030, βασική κατεύθυνση για το νέο κανονισμό (τον 2021 /1139) ήταν ότι πρέπει να βασίζεται σε μια απλή δομή χωρίς προκαθορισμό μέτρων και λεπτομερών κανόνων επιλεξιμότητας σε επίπεδο Ένωσης με υπερβολικό περιοριστικό τρόπο (όπως ήταν ο 2014/508). Αντ’ αυτού ο τρέχων κανονισμός περιγράφει ευρείς ειδικούς στόχους σε κάθε προτεραιότητα και αφήνει στα Κράτη – Μέλη να καταρτίσουν το Πρόγραμμά τους υποδεικνύοντας τα κατάλληλα μέσα για την επίτευξη των στόχων.

Το υπό διαβούλευση σχέδιο Προγράμματος Αλ.Υ.Θ. 2021 – 2027 καταγράφει επαναλαμβάνοντας με κάθε λεπτομέρεια τους στόχους πολιτικής, τις προτεραιότητες, τους ειδικούς στόχους και τους ενδεικτικούς τύπους δράσεων που αναφέρει ο Κανονισμός καθώς και αποσπάσματα από άλλα Ενωσιακά έγγραφα χωρίς να υποδεικνύει τα αναγκαία για τη χώρα και τη συγκεκριμένη περίοδο μέσα με ιεράρχηση / προτεραιοποίηση και ποσοτικοποίηση αυτών. Επίσης, δεν υπάρχουν δείκτες εκροής και αποτελέσματος.

Κινείται στην παρουσίαση ενός ευρέως πλέγματος διαπιστώσεων και σχολίων χωρίς για κάθε ένα από τα κύρια προβλήματα της αλιείας, της υδατοκαλλιέργειας και της μεταποίησης και εμπορίας αυτών να προτείνει συγκεκριμένες δράσεις με σαφή χρονικό ορίζοντα και εκτίμηση προϋπολογισμού αυτών. Και τούτο βέβαια ως συνέπεια του ότι δεν παρουσιάζεται καμμία Στρατηγική για τους επί μέρους αυτούς τομείς.

Όσον αφορά τους επί μέρους τομείς σημειώνεται ενδεικτικά:

Για τη συλλεκτική αλιεία δεν γίνεται εξειδίκευση στόχων και δράσεων που να λαμβάνει υπόψη τη σημερινή κατάσταση του στόλου, τη διάρθρωση του αλιευτικού πληθυσμού και την κατάσταση των αποθεμάτων των ελληνικών θαλασσών. Έτσι πολλοί από τους ειδικούς στόχους που θέτει ο Κανονισμός είναι πρακτικά ανέφικτοι (π.χ. είσοδος νέων αλιέων με χορήγηση επιδότησης για πρώτη απόκτηση νέου αλιευτικού σκάφους, αντικατάσταση μηχανής). Αντίθετα δεν τίθενται ως προτεραιότητα η αντιμετώπιση της απώλειας εισοδήματος των ψαράδων από τα κυτώδη, τα δελφίνια και τα πουλιά με χορήγηση αποζημιώσεων καθώς και η νέα δυνατότητα κάλυψης δαπανών διαχείρισης συσκευών που αποβλέπουν στον έλεγχο (που με το νέο Κανονισμό ελέγχου θα επεκταθεί και στη ΜΠΑ) σύμφωνα με το άρθρο 22 του Κανονισμού.

• Στην υδατοκαλλιέργεια δεν εμβαθύνει / εξειδικεύει στην ανάγκη προώθησης των ΙΜΤΑ και RAS, στην ανάγκη οικονομικής στήριξης για την παρακολούθηση του περιβάλλοντος και εκτός προστατευόμενων περιοχών, αλλά εντός ΠΟΑΥ. Ενώ το ΠΕΣΣΑΥ παρουσιάζει συγκεκριμένους στόχους και δράσεις η σύνδεσή του με το σχέδιο Προγράμματος είναι ελλιπέστατη.
• Στη μεταποίηση αγνοείται (;) το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των προϊόντων αυτής είναι προέλευσης τρίτων χωρών με ελάχιστη αξιοποίηση προϊόντων ελληνικής συλλεκτικής αλιείας και υδατοκαλλιέργειας. Συνεπώς η στόχευση χρειάζεται ουσιαστική αναπροσαρμογή, άλλως η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων που θα ενισχυθούν είναι επισφαλής. Κλαδική μελέτη για τον τομέα μεταποίησης αλιευμάτων είναι απόλυτα αναγκαία (η τελευταία έχει γίνει προ εικοσαετίας), αλλά δεν προτείνεται.

Άλλες παρατηρήσεις:

• Όσο αφορά τις αναγκαίες διοικητικές προσαρμογές δεν προτείνονται συγκεκριμένες δράσεις για την απλούστευση του καθεστώτος αδειοδότησης υδατοκαλλιεργειών, την ολοκλήρωση του χωροταξικού σχεδιασμού των υδατοκαλλιεργειών (με ή χωρίς ΠΟΑΥ) και ένταξής τους στο θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, αλλά και για τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας για την έκδοση αδειών αλιευτικών σκαφών καθώς και των κριτηρίων επαγγελματικότητας των αλιέων.
• Δεν γίνεται σαφές πώς εξειδικεύεται η προτιμησιακή μεταχείριση της Μικρής Παράκτιας Αλιείας, ούτε καν παρουσιάζεται το Ειδικό Σχέδιο για την ΜΠΑ της χώρας.
• Δεν υπάρχει καμμία αναφορά στη χρήση του InvestEU, ιδίως στον τομέα της μεταποίησης αλιευτικών προϊόντων, αφού στον τομέα αυτό δεν θα υπάρχουν άμεσες ενισχύσεις σε μη ΜΜΕ.
• Δεν γίνεται καμμία εξειδίκευση στην ένταση των οικονομικών ενισχύσεων στις Μεγάλες επιχειρήσεις υδατοκαλλιεργειών (που αποτελούν πλέον του 80% του τομέα) που με βάση τον Κανονισμό και το Παράρτημα ΙΙΙ αυτού μπορεί να ανέρχεται στο 50% του σχεδίου.
• Στο σχεδιασμό δεν φαίνεται να λαμβάνεται υπόψη η αναμενόμενη μη υλοποίηση μέχρι 31.12.2023 βασικών σχεδίων του τρέχοντος ΕΠΑΛΘ όπως αλιευτικά καταφύγια, δράσεις ελέγχου αλιείας (πρόγραμμα από ΥΠΝΝΠ) που αφ’ ενός μπορεί να γίνουν «γέφυρα» στο νέο, αλλά μπορεί να απομειώσουν τις διαθέσιμες πιστώσεις.
• Δεν γίνεται αντιληπτό αν θα δημιουργηθεί στα πλαίσια του Προγράμματος Ειδικό Ταμείο (αναφέρεται ότι «εξετάζεται» και «προβλέπεται») για την ΜΠΑ, την υδατοκαλλιέργεια και τη μεταποίηση.

Συμπερασματικά, στο σχέδιο και ειδικώτερα στην ανάλυση των τύπων δράσεων ανά ειδικό στόχο του Προγράμματος αναμασώνται όσα προηγουμένως έχουν αναλυθεί χωρίς ιεράρχηση, χρονοπροσδιορισμό και ποσοτικοποίηση.

Έτσι το πλεονέκτημα που έδωσε ο νέος Κανονισμός ώστε η Ελλάδα να διαμορφώσει χωρίς περιορισμούς και αγκυλώσεις ένα Εθνικό Πρόγραμμα στα πλαίσια του ΕΠΑΛΘΥ, με τη μη εξειδίκευσή του θα οδηγήσει σε απώλεια πόρων για ακόμη μια φορά, δεδομένου ότι και η απορροφητικότητα του τρέχοντος Προγράμματος βρίσκεται μόλις στο 30% και ο κίνδυνος μεγάλων απωλειών είναι πλέον ορατός.

Το υπό διαβούλευση σχέδιο πρέπει να συμπληρωθεί, αναμορφωθεί και επανατεθεί σε ουσιαστική διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς.

ΝΙΚΟΣ ΑΝΑΓΝΟΠΟΥΛΟΣ

Πρόεδρος & Δ/νων Σύμβουλος