Ανακοινώθηκε η συνέχιση της λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ) για την περίοδο 2021-2027. Ο προυπολογισμός για την περίοδο αυτή προτείνεται να ανέλθει σε 6,14 δισ ευρώ (έναντι 6,4 δισ ευρώ την περίοδο 2014-2020) και θα απευθύνεται σε επενδύσεις στην θαλάσσια οικονομία και την υποστήριξη των αλιευτικών κοινοτήτων.

Οι άξονες που θα κινηθεί το ΕΤΘΑ στη νέα περίοδο είναι:

• Στήριξη της βιώσιμης/αειφόρου αλιείας και της διατήρησης των θαλάσσιων βιολογικών πόρων

• Συνεισφορά στην επισιτιστική ασφάλεια στην ΕΕ μέσω ανταγωνιστικής και αειφόρου υδατοκαλλιέργειας και αγορών

• Ενεργοποίηση της ανάπτυξης μιας αειφόρου γαλάζιας οικονομίας και προώθηση των παράκτιων κοινοτήτων

• Ενδυνάμωση της διεθνούς διακυβέρνησης των ωκεανών και δημιουργία καθαρών, ασφαλών, και αειφόρων θαλασσών και ωκεανών. 

Η Γεν. Δ/ση κτηνιατρικής του ΥΠΑΑΤ απάντησε στο αίτημα της ΠΑΝΕΜΜΙ για παροχή διευκρινήσεων για ενδεχόμενο ειδικό αδειοδοτικό καθεστώς στα χερσαία και πλωτά μέσα (φορτηγά, σκάφη) που μεταφέρουν γόνο ψαριών και τα εξαλιευόμενα απο τους ιχθυοκλωβούς ψάρια ιχθυοκαλλιέργειας, επιλύοντας ένα θέμα που είχε προκύψει απο ορισμένες υπηρεσίες κτηνιατρικής της περιφέρειας. 

Την επιστημονική και τεχνική υποστήριξη του σημαντικού αυτού κλαδικού αιτήματος είχε η APC SA.

Επισυναπτόμενη η αλληλογραφία μεταξύ ΠΑΝΕΜΜΙ και ΥΠΑΑΤ.

Ήδη σε κάποιες χώρες της Ευρώπης, αλλά και την Τουρκία, αρκετές εταιρείες εφαρμόζουν κατόπιν απαιτήσεως πελατών αλλά και αναζήτησης νέων αγορών και συνεργασιών (ΗΠΑ, Καναδάς, κλπ.), παράλληλα με το Global G.A.P. πρότυπα.

To πρότυπο Global G.A.P. στην Υδατοκαλλιέργεια λειτουργεί αρκετά χρόνια ως μέρος ενός παγκόσμιου συστήματος πιστοποίησης τροφίμων, αναπτύχθηκε και λειτουργεί από τη Food PLUS GmbH στη Γερμανία. Το πρότυπο καλύπτει τις απαιτήσεις για την ασφάλεια των τροφίμων και την ιχνηλασιμότητα, την προστασία του περιβάλλοντος και της βιοπικοιλότητας, την υγεία & ασφάλεια στην εργασία και πρόνοια εργαζομένων, την κοινωνική προστασία και την καλή μεταχείριση των ψαριών.

Ένα από τα παράλληλα πρότυπα είναι το ASC, ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός,  ο οποίος υποστηρίζεται από το WWF και την IDH - Oλλανδική πρωτοβουλία για το βιώσιμο εμπόριο. Οι απαιτήσεις του προτύπου έχουν ως σημείο αναφοράς την ποιότητα, έμφαση στην περιβαλλοντική διαχείριση και κατά συνέπεια την αειφορία και το βιώσιμο εμπόριο.

Εκτός από το ASC, η GAA παγκόσμια συμμαχία υδατοκαλλιέργειας είναι μια διεθνής, μη κερδοσκοπική εμπορική ένωση αφιερωμένη στην προώθηση της περιβαλλοντικά και κοινωνικά υπεύθυνης υδατοκαλλιέργειας. Μέσω της ανάπτυξης των προτύπων πιστοποίησης της Best Aquaculture Practices, η GAA είναι ένας κορυφαίος οργανισμός καθορισμού προτύπων για εκτρεφόμενα θαλασσινά.

To πρότυπο BAP (https://bapcertification.org) , συμπεριλαμβάνει απαιτήσεις σχετικά με την συμμόρφωση με κανονιστικές απαιτήσεις, σχέσεις με τις τοπικές κοινότητες, ασφάλεια εργαζομένων και σχέσεις εργαζομένων, περιβαλλοντικές απαιτήσεις, διαφυγές και βιοποικιλότητα, υγεία και καλή μεταχείριση των ζώων, βιοασφάλεια και ανιχνευσιμότητα.

Παρόλο που υπάρχουν αρκετές κοινές απαιτήσεις στα πρότυπα BAP και Global G.A.P., υπάρχουν και σημαντικές διαφορές. Το BAP δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στο περιβάλλον με συγκεκριμένες ποιοτικές και ποσοτικοποιημένες απαιτήσεις σχετικά με την διαχείριση αποβλήτων, την ποιότητα νερού και τον έλεγχο ιζημάτων.

Επιπλέον, ενώ το Global G.A.P. για το συσκευαστήριο δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις και αφήνει «χώρο» στα άλλα ιδιωτικά πρότυπα να αναπτυχθούν, όπως το Αγγλικό BRC και Γαλλο-γερμανικό IFS, το ΒΑΡ για το συσκευαστήριο έχει παρόμοιες απαιτήσεις ενός από τα παραπάνω GFSI πρότυπα (BRC, IFS, FSSC 22000, κλπ).

Επίσης, το BAP υποστηρίζει ένα σύστημα αστεριών στα προϊόντα. Δύο (2) αστέρια για προϊόν που προέρχεται από πιστοποιημένη μονάδα πάχυνσης και πιστοποιημένο συσκευαστήριο, τρία (3) αστέρια για προϊόν από πιστοποιημένη μονάδα πάχυνσης, πιστοποιημένο συσκευαστήριο και πιστοποιημένο ιχθυογεννητικό σταθμό ή μονάδα παραγωγής ιχθυοτροφής και τέσσερα (4) αστέρια από πιστοποιημένη μονάδα πάχυνσης, πιστοποιημένο συσκευαστήριο, πιστοποιημένο ιχθυογεννητικό σταθμό και πιστοποιημένη μονάδα παραγωγής ιχθυοτροφής.

Τέλος το ΒΑΡ έχει στην κατηγοριοποίηση των μη συμμορφώσεων κατά την επιθεώρηση, εκτός της major και minor Μη συμμόρφωση, όπως το Global G.A.P., και την κατηγορία Κρίσιμη Μη Συμμόρφωση. Σε περίπτωση κρίσιμης απόκλισης σχετικά με την ασφάλεια τροφίμων, κοινωνική συμμόρφωση, νομικό ζήτημα ή κίνδυνο για την ακεραιότητα του προγράμματος, ο επιθεωρητής ενημερώνει αμέσως τον οργανισμό πιστοποίησης, ο οποίος στη συνέχεια ενημερώνει την BAP. Εν αναμονή διευκρινίσεων, μπορεί να προκύψει αδυναμία πιστοποίησης ή άμεση προσωρινή αναστολή της πιστοποίησης.

Η APC s.a., πρωτοπόρα στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών σε συστήματα διαχείρισης και ποιότητας στο χώρο της υδατοκαλλιέργειας είναι σε θέση να σας υποστηρίξει στην προσπάθειά σας αυτή.

Επικοινωνήστε μαζί μας για οποιαδήποτε διευκρίνιση.

Στις 12 και 13 Οκτωβρίου στο Ταλίν της Εσθονίας, η Eσθονική προεδρία της ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διοργάνωσαν από κοινού μια διάσκεψη με θέμα το μέλλον της  αλιείας, της υδατοκαλλιέργειας και της μεταποίησης αλιευτικών προϊόντων.

Η διάσκεψη «Πέρα από το 2020: Υποστήριξη των παράκτιων κοινοτήτων της Ευρώπης» με περισσότερους από 70 επιλεγμένους ομιλητές –μεταξύ των οποίων και ο υπογράφων - προσέλκυσε ενδιαφερόμενους από όλη την Ευρώπη που εκπροσωπούσαν Κυβερνήσεις, παραγωγικούς φορείς, κοινωνικούς εταίρους, μη κυβερνητικές οργανώσεις και ειδικούς τεχνοκράτες.

Η διάσκεψη εξέτασε πολλά θέματα σχετικά με την ανάγκη και την αποτελεσματικότητα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ) και το μέλλον του, χωρίς να αποκλείει ακόμη και την διάλυσή του και η ενσωμάτωση της Αλιείας σε ευρύτερες δομές. Με ελάχιστη χρήση μέχρι στιγμής των πόρων του ΕΤΘΑ από τα κράτη μέλη, είναι πολύ πιθανό να είναι μειωμένος ο προϋπολογισμός του μετά το 2020. Σε αυτό συντείνει και η πιθανή μείωση του Ενωσιακού προϋπολογισμού λόγω του Brexit, αλλά και της ανάγκης ενίσχυσης των κονδυλίων για την ασφάλεια και την αντιμετώπιση του  θέματος  των προσφύγων/μεταναστών.

Πολλοί ομιλητές κατηγόρησαν την Ε.Ε. για την καθυστερημένη πολιτική συμφωνία για το ΕΤΘΑ  και τις πολύπλοκες διαδικασίες για την υποβολή αιτήσεων για το Ταμείο, παρά την ανάγκη για εκμετάλλευση των πόρων του. Ειδικά ο τομέας αλιείας μικρής κλίμακας και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις  έχουν δύσκολη πρόσβαση στα κεφάλαια, λόγω της γραφειοκρατίας που υπάρχει στη διαδικασία υποβολής αιτήσεων, ενώ παράλληλα η πρόσβαση στα πιστωτικά ιδρύματα είναι σχεδόν ανέφικτη.

Ωστόσο, ο Ag. Machado, Γενικός Διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Ναυτιλιακών Υποθέσεων και Αλιείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε ότι η πολυπλοκότητα δεν αποτελεί δικαιολογία για τη χαμηλή χρήση των κεφαλαίων, προειδοποίησε για τη μείωση του μελλοντικού προϋπολογισμού της ΕΕ και είπε στους συμμετέχοντες να κάνουν χρήση των σήμερα διαθέσιμων πιστώσεων.

Εκπρόσωποι περιβαλλοντικών οργανώσεων υπογράμμισαν ότι η Κοινή Αλιευτική Πολιτική αντί να επιτρέπει δυνητικά «επιβλαβείς επιδοτήσεις», όπως αυτές για εκσυγχρονισμό του στόλου, κάθε μελλοντικό Ταμείο Αλιείας και Θάλασσας πρέπει να συμβάλει στη μείωση των επιπτώσεων στο θαλάσσιο περιβάλλον. Σημείωσαν ότι η κοινωνία θέλει υγιείς και παραγωγικές θάλασσες γιατί αποτελούν τη βάση για ευημερούσες ακμάζουσες παράκτιες κοινότητες. Επίσης επισήμαναν πως με όλη την προσοχή στραμμένη στη χρηματοδότηση της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας, η χρηματοδότηση για τη στήριξη του θαλάσσιου περιβάλλοντος φαίνεται να αποτελεί το κύριο κενό που πρέπει να αντιμετωπιστεί κατά την επόμενη δημοσιονομική περίοδο.

Το πλαίσιο που διαμορφώνεται σήμερα

Μετά την πρώτη συζήτηση στο Ταλίν και τη συνάντηση των Παραθαλάσσιων και Παράκτιων Περιφερειών της Ε.Ε. πρόσφατα στις Βρυξέλλες, η Ε.Ε. θα γνωστοποιήσει τις προτάσεις για το μέλλον του ΕΤΘΑ, στο πλαίσιο των συνολικών προτάσεών της για τον Προϋπολογισμό μετά το 2020, στις αρχές του  2018.

Μέχρι σήμερα ο προϋπολογισμός του ΕΤΘΑ αντιπροσωπεύει το 1% του συνολικού προϋπολογισμού της Ε.Ε..

Καθώς πέρα από την αλιεία και υδατοκαλλιέργεια η Ε.Ε. επιθυμεί να προωθήσει την στρατηγική της θάλασσας στα πλαίσια της Γαλάζιας Ανάπτυξης, θα υπάρξει μια εκτεταμένη συζήτηση για το μέλλον του ΕΤΘΑ εντός των γενικότερων πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Τρεις άξονες προτεραιοτήτων θα συζητηθούν:

• Η προστασία των υγιών θαλασσών και η αειφόρος αλιεία και υδατοκαλλιέργεια, με συσχέτιση του ΕΤΘΑ με την Οδηγία για τη Θαλάσσια Στρατηγική.

• Η προώθηση της Γαλάζιας Ανάπτυξης και η επιτυχής υποστήριξη των παράκτιων κοινοτήτων που εξαρτώνται από την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια.

• Η ενδυνάμωση της διακυβέρνησης των διεθνών υδάτων σε συνάρτηση με την ασφάλεια και την προστασία των θαλάσσιων περιοχών με έμφαση στο θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό, την κλιματική αλλαγή, τον έλεγχο των συνόρων και των διεθνών υδάτων από την παράνομη αλιεία.

Η υλοποίηση αυτών των στρατηγικών αξόνων μετά το 2020 θα απαιτήσει το συνδυασμό αρκετών πηγών χρηματοδότησης. Έτσι το ΕΤΘΑ θα συσχετισθεί με το Ταμεία Συνοχής, το HORIZON 2020 κ.ά. και πρέπει να αποδειχθεί η μεγάλη προστιθέμενη αξία του για να δικαιολογήσει τον προϋπολογισμό του.

Μέχρι το 2014 το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας αποτελούσε το αποκλειστικό εργαλείο υλοποίησης της Κ.Αλ.Π. της Ε.Ε.. Με τη μετεξέλιξή του σε ΕΤΘΑ περίπου 10% αυτού στοχεύει στην ενίσχυση δράσεων για την Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική. Αυτό σημαίνει ότι η πρόθεση είναι να ενισχυθεί η χωρική διάσταση (= ύδατα) που περιλαμβάνει πολλές συνδυασμένες δραστηριότητες και όχι μόνο την αλιεία /  υδατοκαλλιέργεια. Έτσι, ενώ την περίοδο 2007 – 2013 έγιναν ισχυρές και αποτελεσματικές παρεμβάσεις στην διάρθρωση του αλιευτικού στόλου, την ανάπτυξη των υδατοκαλλιεργειών και την προώθηση της τοπικής ανάπτυξης αλιευτικών περιοχών, είναι πρόωρο να αξιολογηθεί η πορεία του ΕΤΘΑ 2014 – 2020, καθώς έχει υλοποιηθεί σε μικρό βαθμό.

Έτσι σαφείς εκτιμήσεις για τις ανάγκες του τομέα μετά το 2020 δεν μπορούν να γίνουν καθώς:

• Είναι αβέβαιη η κατάσταση των αλιευτικών αποθεμάτων, ιδίως στη Μεσόγειο και συνεπώς δεν μπορούν να ποσοτικοποιηθούν οι παρεμβάσεις για τον αλιευτικό στόλο.

• Δεν μπορεί να εκτιμηθεί η επίπτωση του Brexit στους στόλους των Κ-Μ που αλιεύουν στον Β. Ατλαντικό και τη Βόρεια Θάλασσα.

• Είναι επισφαλής η εκτίμηση των αναγκών για εκσυγχρονισμό του αλιευτικού στόλου στην κατεύθυνση βελτίωσης της βιωσιμότητας και ανταγωνιστικότητάς του, δεδομένου ότι ορισμένα τμήματα της βιομηχανικής αλιείας παρουσίασαν τα τελευταία χρόνια υψηλά κέρδη ως αποτέλεσμα της μείωσης των τιμών των καυσίμων και της ανάκαμψης ορισμένων αποθεμάτων.

Παράλληλα οι δράσεις για την Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική που εμπεριέχονται στο ΕΤΘΑ 2014 – 2020, όπως η εκπαίδευση, ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, η συλλογή δεδομένων, η θαλάσσια ασφάλεια και επιτήρηση, η καινοτομία και η διακυβέρνηση των ωκεανών, δεν μπορούν προς το παρόν να αξιολογηθούν, αλλα και το κατά πόσο μπορούν να συμβάλλουν στην ενεργοποίηση των χρηματοδοτικών εργαλείων.

Το κατά πόσο τα Χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως δάνεια, εγγύηση πιστώσεων, επιδότηση επιτοκίων, κ.ά. θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν μερικά τις απευθείας επιδοτήσεις στους ασχολούμενους με την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια είναι ένα σημαντικό πεδίο συζήτησης.

Στα πλαίσια του σχεδίου Jucker θα μπορούσε να συζητηθεί η δημιουργία ενός χρηματοδοτικού εργαλείου για την Καινοτομία (Inno Fin instrument) στο θαλάσσιο χώρο  που θα συνδέει το ΕΤΘΑ με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Παρά το γεγονός ότι το ΕΤΘΑ είναι το μόνο χρηματοδοτικό εργαλείο της Ε.Ε. που δεν επιτρέπεται εκχώρησή του για διαχείριση από τις Περιφέρειες, θα είναι αντικείμενο συζήτησης για την κατανομή των πιστώσεων που θα διαχειρίζονται απευθείας ή μέσω αυτών, ώστε να βελτιστοποιηθεί η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα της βοήθειας στους δυνητικούς δικαιούχους. Η μέχρι σήμερα εμπειρία από τη χαμηλή αποτελεσματικότητα των τοπικών σχημάτων (Ομάδες Τοπικής Δράσης) στα πλαίσια του ΕΤΑ και του ΕΤΘΑ δημιουργεί προβληματισμούς. Βέβαια πολλοί έχουν μιλήσει για την πολυπλοκότητα των διαδικασιών και την ανάγκη απλοποίησής τους.

Η διάρκεια της νέας προγραμματικής περιόδου επίσης μπαίνει υπό συζήτηση καθώς μια μεγαλύτερη, π.χ. 7ετής, θα συμβάλλει στην σταθερότητα των διαδικασιών σε κάθε επίπεδο.

Η διερεύνηση των παρεμβάσεων μέσω της Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής, αλλά και η εντοπισμένη επίπτωση του Brexit σε συγκεκριμένες περιοχές, θέτει και ζήτημα συσχέτισης του ΕΤΘΑ με συγκεκριμένες χωρικές περιοχές, π.χ. θάλασσες όπως η Βόρεια Θάλασσα, η Μεσόγειος και περιοχές Πρωτοβουλιών, όπως αυτή του Ιονίου – Αδριατικής, καθώς θα απαιτεί, ενδεχόμενα, διαφοροποιημένης έντασης και μορφής δράσεις.

Το μέλλον του προϋπολογισμού του ΕΤΘΑ θα μπορούσε ιδεατά να αποσαφηνιστεί στη βάση μιας εμπεριστατωμένης ανάλυσης των αναγκών της Κ.Αλ.Π. και της Ο.Θ.Π. Αυτή δεν υπάρχει σήμερα, όμως οι ανάγκες της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας θα παραμείνουν υψηλές και θα δικαιολογούσαν μια παραμονή του στα ίδια επίπεδα. Όμως το Brexit (μείωση του συνολικού προϋπολογισμού κατά 70 εκ.) και οι νέες ανάγκες του Προϋπολογισμού για πολιτικές, όπως η ασφάλεια συνόρων και η μετανάστευση πιθανά συνεπάγεται μείωση του ΕΤΘΑ, είτε σε ποσοστά, είτε σε ποσά, είτε ακόμη ενσωμάτωσή του με άλλα Ταμεία.

Οι προκλήσεις για την  υδατοκαλλιέργεια

Με δεδομένη τη στασιμότητα της Ενωσιακής υδατοκαλλιέργειας και τη μερική υποχώρηση της Ελληνικής παραγωγής εξαιτίας της αναγκαίας αναδιάρθρωσης των μεγάλων επιχειρήσεων του κλάδου, στην πορεία για μια αειφόρο και ανταγωνιστική υδατοκαλλιέργεια θα πρέπει να αντιμετωπιστούν θέματα, όπως:

• Η απλοποίηση του νομοθετικού και διαχειριστικού πλαισίου με έμφαση στο αδειοδοτικό καθεστώς της δραστηριότητας.

• Η βελτίωση της εικόνας και της κοινωνικής αποδοχής της υδατοκαλλιέργειας από τις τοπικές κοινωνίες και τους καταναλωτές.

• Η μερική μετάβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία, παρά το γεγονός ότι ο κλάδος πιστεύει ότι οι απευθείας επιδοτήσεις πρέπει να παραμείνουν κύριο χρηματοδοτικό μέσο.

Η Ελληνική στρατηγική

 Αναγκαίες ενέργειες από μέρους της Ελληνικής κυβέρνησης και των συλλογικών φορέων του κλάδου είναι:

• Άμεση ενεργοποίηση όλων των δράσεων / μέτρων του ΕΠΑΛΘ 2014 – 2020, ώστε να αποφευχθούν απώλειες διαθέσιμων πιστώσεων.

• Προώθηση νομοθετικού πλαισίου για την επαγγελματική αλιεία και καθορισμός προτεραιοτήτων για τα κύρια αλιευτικά εργαλεία (διαχειριστικά σχέδια)

• Στήριξη και αναγνώριση Οργανώσεων Παραγωγών στον τομέα της Υδατοκαλλιέργειας και Αλιείας.

• Έγκριση του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης των Υδατοκαλλιεργειών από το ΕΣΥΔ και τον Υπουργό Αγροτική Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Σε κάθε περίπτωση και ενόψει της παρουσίασης των αρχικών προτάσεων της Ε.Ε. για το ΕΤΘΑ (Πάτρα την 8 Μαρτίου), είναι επιτακτική η ανάγκη διαμόρφωσης εθνικών θέσεων για την αλιεία και υδατοκαλλιέργεια μετά το 2020.  Αν και γενικά είμαι αισιόδοξος, στην παρούσα συγκυρία έχω σοβαρούς προβληματισμούς για τα αντανακλαστικά της ελληνικής διοίκησης και των συλλογικών οργάνων του κλάδου.

Νίκος ΑΝΑΓΝΟΠΟΥΛΟΣ

Iχθυολόγος

Πρόεδρος APC sa

Ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της APC sa, Νίκος Αναγνόπουλος, επιλέχθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως μέλος μιας ομάδας εμπειρογνωμόνων στον τομέα της θάλασσας, για περίοδο 3 ετών.

Στα μέσα Ιανουαρίου 2018 στις Βρυξέλες θα γίνει η πρώτη επίσημη συνάντηση της ομάδας, όπου η συζήτηση θα επικεντρωθεί στις ανάγκες τις αγοράς, και στην συνεισφορά πακέτων υπηρεσιών, όπως το EMODnet και το Copernicus.